Langs Heilige Huizen

H. GERLACHUS 1727

Deze kerk behoort tot de 100 belangrijkste monumenten van Nederland omdat het een uniek voorbeeld van een barok ‘Gesammtkunstwerk’ in deze noordelijke streken van Europa is. Architectuur, ornamentatie en schilderingen vormen één geheel.

RK kerk. Deze kerk is gebouwd als pelgrimskerk en is nu parochiekerk van Houthem. De bedevaart naar het graf van de heilige kluizenaar Gerlach is reeds spoedig na zijn dood (ca. 1165) begonnen. In het eerste kwart van de 13e eeuw werd, ter geestelijke en materiële verzorging van de pelgrims, op deze locatie een Norbertijns klooster gesticht. Vanaf het begin van de 14e eeuw liep de verering geleidelijk aan terug, totdat omstreeks 1600 bisschop Cuyckius van Roermond de devotie voor St. Gerlach weer nieuw leven inblies.
De hervonden bron of put met geneeskrachtig Gerlachwater kwam toen centraal te staan binnen de verering. Sinds de bouw van de huidige bedevaartkerk heeft de verering zich weer naar het gebeente en het daarmee verbonden zand verlegd.

De thans bestaande kerk van Sint Gerlach is in de jaren 1721-1727 onder proost Franciscus van Pelt en de priorin Isabella van Raveschot van Kapelle gebouwd. Het koor is een op het oosten georiënteerde, eenbeukige ruimte en driezijdig gesloten.
In 1751 heeft Johann Adam Schöpf 1702-1772, een barokkunstenaar uit Straubing in Beieren, het interieur van de kerk met fresco’s beschilderd.
De wanden van de traveeën in het midden vormen een omlijsting van Gerlachus' praalgraf, dat door de verlenging van de kerk midden in het schip kwam te staan, en geven episodes uit zijn leven weer, gebaseerd op de oudste vita (de beschilderde vlakken meten 6 x 3 m of 2,25 x 3 m). Door pilasters wordt zij onderverdeeld in tien traveeën.

De serie begint aan de zuidelijke wand, in de derde travee vanuit het westen. Gaande naar het oosten ziet men achtereenvolgens 1 Gerlach, als ridder te paard, ontvangt het doodsbericht van zijn vrouw; 2 Gerlach verlaat zijn oude vrienden; 3 Gerlach belijdt zijn zonden aan de paus; 4 Gerlach als veehoeder in het H. Land; 5 Gerlach geknield in gebed naast de holle eik. Aan de noordzijde, vanaf de ingang naar het oosten gaande, zijn de volgende taferelen uitgebeeld: 6 Gerlach predikt voor het volk; 7 spijziging van de armen door Gerlach; 8 Gerlach door de duivel bekoord.

9 Gerlach verandert water in wijn; (1808) 10 Gerlach ontvangt op zijn sterfbed het H. Sacrament. De eigenaar van het tot landgoed verbouwde klooster deed de aangebouwde kerk cadeau aan de Houthemse gemeenschap. De fresco's 6, 7 en 8 waren omstreeks 1900 dermate verweerd dat men besloot ze te vervangen door op doek aangebrachte
schilderingen, uitgevoerd door de Haagse kunstenaar H. Bröcker. Ongeveer 100 jaar eerder, toen de kerk enige tijd buiten gebruik was en verwaarloosd werd, stortte een groot gedeelte van het gewelf in.

Na reparatie van het plafond is het door de Maastrichtenaar Hermans opnieuw beschilderd met de Hemelvaart van Christus en van Maria. Waarschijnlijk is origineel, boven de graftombe, de Hemelvaart van Gerlachus afgebeeld geweest. Het schip van de kerk was kennelijk gedacht als schrijn rond het gebeente van de kluizenaar. De gewelfschilderingen welke zich onmiddellijk boven de kroonlijst bevinden en vanaf de 7e travee vanaf het priesterkoor, bleven bij de ramp van 1800 over het algemeen gespaard. Op de achterwand schilderde Schöpf het Laatste Oordeel.
Langs de zuidzijde van de kerk loopt de voormalige noordelijke kloostergang, waarboven zich nog een gang bevindt. De bovengang loopt uit op de vroegere 'ziekenloge', welke uitzicht biedt op het priesterkoor.
Via de uitgang bij de kapittelskamer komt men in het overige gedeelte van het stift, dat nu tot Hotel-Restaurant Château St. Gerlach behoort.

H. Missen: di 9.00 uur; zo 9.30 uur.
Openingstijden: dagelijks van 10.30 uur tot 17.00 uur.

klik voor meer info over de kerk